જ્યોતિષ શાસ્ત્ર, અથવા વૈદિક જ્યોતિષ, જ્યોતિષશાસ્ત્રની એક પ્રાચીન પદ્ધતિ છે જે ભારતમાંથી ઉદ્ભવી છે અને હિન્દુ સંસ્કૃતિ અને ફિલસૂફીમાં ઊંડાણપૂર્વક જડાયેલી છે. તેનો ઉપયોગ વ્યક્તિના વ્યક્તિત્વ, ભવિષ્ય, સંબંધો અને એકંદર જીવન માર્ગ વિશે સમજ મેળવવા માટે થાય છે. આ પ્રથા અવકાશી પદાર્થોની ગતિ અને માનવ બાબતો પર તેમના પ્રભાવ પર આધારિત છે, જે બ્રહ્માંડ અને વ્યક્તિઓ એકબીજા સાથે જોડાયેલા છે તેવી માન્યતા પર આધારિત છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં કેટલીક મહત્વપૂર્ણ વિભાવનાઓ અને ઘટકોનું વિભાજન અહીં છે:
1 . નવ ગ્રહો (નવગ્રહ):
નવ ગ્રહો
જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં, નવ ગ્રહોને વ્યક્તિના જીવનને સમજવામાં મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. આ ગ્રહો છે:
- સૂર્ય (સૂર્ય)
- ચંદ્ર (ચંદ્ર)
- મંગળા (મંગળ)
- બુદ્ધ (બુધ)
- ગુરુ (ગુરુ)
- શુક્ર (શુક્ર)
- શની (શનિ)
- રાહુ (ઉત્તરી ચંદ્ર નોડ)
- કેતુ (દક્ષિણ ચંદ્ર નોડ)
દરેક ગ્રહની ચોક્કસ લાક્ષણિકતાઓ હોય છે અને તે જીવનના વિવિધ પાસાઓ, જેમ કે બુદ્ધિ, સંપત્તિ, આરોગ્ય અને સંબંધોને નિયંત્રિત કરે છે.
2. રાશિ ચિહ્નો (રાશી):
વૈદિક જ્યોતિષશાસ્ત્રમાં બાર રાશિઓ છે, જેમાંથી દરેક ચોક્કસ લક્ષણો અને લાક્ષણિકતાઓ સાથે જોડાયેલી છે. આ ચિહ્નો છે:
રાશી
- મેષ (મેષ)
- વૃષભ (વૃષભ)
- મિથુન (મિથુના)
- કર્ક (કેન્સર)
- સિંહ (સિમ્હા)
- કન્યા (કન્યા)
- તુલા (તુલા)
- વૃશ્ચિક (વૃશ્ચિકા)
- ધનુ (ધનુ)
- મકર (મકર)
- કુંભ (કુંભ)
- મીન (મીના)
આ રાશિઓને 27 નક્ષત્રો અથવા ચંદ્ર નક્ષત્રોમાં વિભાજિત કરવામાં આવ્યા છે, જે જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં જટિલતાનો બીજો સ્તર ઉમેરે છે.
3 . હાઉસ (ભાવો):
જન્મકુંડળી બાર ઘરોમાં વહેંચાયેલી છે, જે દરેક જીવનના વિવિધ પાસાઓનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે:
- 1 st હાઉસ – સ્વ, વ્યક્તિત્વ અને સ્વાસ્થ્ય
- 2 nd હાઉસ – સંપત્તિ, પરિવાર અને વાણી
- 3 rd હાઉસ – વાતચીત, હિંમત અને ભાઈ-બહેન
- 4 th હાઉસ – ઘર, માતા અને ખુશી
- 5 th હાઉસ – બુદ્ધિ, સર્જનાત્મકતા અને બાળકો
- 6 th હાઉસ – દુશ્મનો, આરોગ્ય અને સેવા
- 7 th હાઉસ – લગ્ન, ભાગીદારી અને સંબંધો
- 8 th હાઉસ – પરિવર્તન, મૃત્યુ અને વારસો
- 9 th હાઉસ – નસીબ, ધર્મ અને લાંબા અંતરની યાત્રા
- 10 th હાઉસ – કારકિર્દી, પ્રતિષ્ઠા અને સિદ્ધિઓ
- 11 th હાઉસ – મિત્રો, નેટવર્ક્સ અને લાભો
- ૧૨th હાઉસ – નુકસાન, મુક્તિ અને વિદેશી સંબંધો
4 . દશા સિસ્ટમ:
જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં દશા પ્રણાલી એક અનોખી ખ્યાલ છે જેનો ઉપયોગ ઘટનાઓના સમયની આગાહી કરવા માટે થાય છે. સૌથી વધુ ઉપયોગમાં લેવાતી દશા પદ્ધતિ “વિમશોત્તરી દશા” છે, જે જન્મ સમયે ચંદ્રની સ્થિતિ પર આધારિત છે. આ પ્રણાલી વ્યક્તિના જીવનને ગ્રહોના સમયગાળા (દશા) માં વિભાજીત કરે છે, દરેક સમયગાળા પર ચોક્કસ ગ્રહ શાસન કરે છે. વર્તમાન દશા તે સમય દરમિયાન વ્યક્તિ પર ગ્રહોના પ્રભાવને સૂચવી શકે છે.
5 . પાસા (દ્રષ્ટિ):
ગ્રહો ચોક્કસ ઘરો પર પોતાની નજર (દ્રષ્ટિ) નાખે છે, અને વ્યક્તિના જીવનમાં ઘટનાઓ કેવી રીતે બને છે તે નક્કી કરવામાં તેમનો પ્રભાવ મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવે છે. ચોક્કસ સ્થિતિમાં રહેલા ગ્રહોના ફાયદાકારક અથવા અશુભ પાસાં હોઈ શકે છે, જે સ્વાસ્થ્ય, સંપત્તિ અને સંબંધો જેવા ચોક્કસ ક્ષેત્રોને અસર કરે છે.
6 . ટ્રાન્ઝિટ્સ (ગોચર):
એક રાશિથી બીજી રાશિમાં ગ્રહોની ગતિ પણ વૈદિક જ્યોતિષશાસ્ત્રનો એક આવશ્યક ભાગ છે. વ્યક્તિના જન્મકુંડળી પર બાહ્ય ગ્રહોના પ્રભાવ કેવી રીતે અસર કરી રહ્યા છે તે સમજવા માટે ગોચરનું વિશ્લેષણ કરવામાં આવે છે. ઉદાહરણ તરીકે, જન્મના ચંદ્ર ઉપર શનિનું ગોચર નોંધપાત્ર પરિવર્તન અને પડકારોનો સમયગાળો સૂચવી શકે છે.
7 . જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં ઉપાયો:
જ્યોતિષ શાસ્ત્રના અનોખા પાસાઓમાંનું એક એ છે કે તેમાં ગ્રહોના નકારાત્મક પ્રભાવોને ઘટાડવાના ઉપાયો પર ભાર મૂકવામાં આવે છે. આ ઉપાયોમાં શામેલ હોઈ શકે છે:
- મંત્ર : ગ્રહોને શાંત કરવા માટે ચોક્કસ વૈદિક મંત્રોનો જાપ કરવો.
- રત્નો : ચોક્કસ ગ્રહો સાથે સંકળાયેલા રત્નો પહેરીને તેમની સકારાત્મક ઉર્જાનો ઉપયોગ કરવો.
- પૂજા અને ધાર્મિક વિધિઓ*: દેવતાઓ અને ગ્રહોના આશીર્વાદ મેળવવા માટે અમુક ધાર્મિક વિધિઓ અને પ્રાર્થનાઓ કરવી.
- દાન : કુંડળીમાં દોષો (ખામીઓ) દૂર કરવા માટે ચોક્કસ કારણો અથવા વ્યક્તિઓને દાન આપવું.
8. સુસંગતતા અને લગ્ન (કુંડળી મેચિંગ):
કુંડળીનો મેળ વૈદિક જ્યોતિષમાં એક લોકપ્રિય પ્રથા છે, ખાસ કરીને જીવનસાથી પસંદ કરતી વખતે. બંને વ્યક્તિઓના જન્મ ચાર્ટની તુલના શારીરિક, માનસિક, ભાવનાત્મક અને આધ્યાત્મિક પરિબળોના સંદર્ભમાં સુસંગતતાનું મૂલ્યાંકન કરવા માટે કરવામાં આવે છે. આ પ્રથા વૈવાહિક સુખ અને સુમેળની આગાહી કરવામાં મદદ કરે છે તેવું માનવામાં આવે છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્ર એક જટિલ અને વિગતવાર વિજ્ઞાન છે જે જીવનના સંભવિત પડકારો અને તકોની ઊંડી સમજ આપે છે. જ્યારે તે આધ્યાત્મિકતાના તત્વોને સમાવિષ્ટ કરે છે, ત્યારે તે કારકિર્દીની પસંદગીથી લઈને સંબંધો અને સ્વાસ્થ્ય સુધી, જીવનમાં વ્યવહારુ નિર્ણય લેવા માટે માર્ગદર્શિકા તરીકે પણ કામ કરે છે. તે એક સર્વાંગી અભિગમ છે, જે વ્યક્તિના એકંદર સુખાકારીને ધ્યાનમાં લે છે, અને બ્રહ્માંડ અને માનવ અસ્તિત્વ વચ્ચે ગહન જોડાણ પ્રદાન કરે છે.
જ્યોતિષ શાસ્ત્રમાં ઊંડા ઉતરવામાં રસ ધરાવતા લોકો માટે, નિષ્ણાતની સલાહ લેવાની ભલામણ કરવામાં આવે છે.